NFT Dünyasına Özet Bakış
Non-fungible toke (NFT), dijital bir varlığın benzersiz olduğunu ve bu nedenle birbirinin yerine kullanılamayacağını onaylayan, blok zincir yapısında dijital bir defterde depolanan bir veri birimidir. NFT’ler fotoğraflar, videolar, ses ve diğer dijital dosya türleri gibi sanal öğeleri temsil etmek için kullanılabilir. Ancak, orijinal dosyanın herhangi bir kopyasına erişim, NFT’nin alıcısı ile sınırlı değildir. Bu dijital öğelerin kopyaları herkes tarafından kopyalanıp edinilebilse de, NFT’ler, eserin NFT aracılığıyla sahipliğini edinen kişiye / kuruma, telif hakkından ayrı bir sahiplik kanıtı sunan blok zincirlerde takip edilebilir.
2021 NFT’lerin adeta patlama yaşadığı yıl oldu. Ethereum, Flow ve Tezos gibi blok zincirlerinin, NFT’leri destekleme konusunda kendi standartları var. Ancak tüm bu zincirlerin her biri, temsil edilen dijital öğenin gerçek anlamıyla benzersiz olmasını sağlamak için çalışıyor. Bu özellikle telif hakları ve eser sahiplerinin, eserleri ile “geçimini sağlayabilmesi” yönünden devrimsel; çünkü NFT’ler artık dijital varlıklar için tüm aracıları denklemden çıkararak sanat, müzik, spor ve diğer popüler eğlence mecralarını metalaştırmak için kullanılıyor. Şu anda popüler olan pek çok NFT Ethereum ekosisteminin bir parçası, ancak diğer blok zincirleri de kendi NFT sürümlerini üretebilir.
NFT, özellikle sanatçılar, içerik üreticiler ve dijital içerik platformları için yepyeni bir gelir paylaşımı modeli ortaya koyduğu için, piyasa değeri 2020’de üç katına çıkarak 250 milyon doları buldu. Tabii ki bu durum, özellikle çevresel duyarlılık açısından eleştirileri de beraberinde getirdi. Çünkü NFT’lerin otantik olduğunu kanıtlamak için kullanılan blok zincirleriyle ilişkili hesaplama süreçleri, küresel ısınmaya katkıda bulunan yüksek enerji maliyetiyle geliyor. Bu blok zincirlerini sürdürmek için gereken enerjinin ürettiği karbon emisyonları, NFT pazarının önemli oyuncularını “karbon ayak izlerini yeniden düşünmeleri” için zorluyor.
NFT’nin Ne Olduğunu Biraz Daha Ayrıntılı Anlatabilir Misiniz?
“Değiştirilemez bir belirteç” diyebileceğimiz NFT, herhangi bir dijital dosyanın benzersiz olduğunu onaylayan ve “blok zinciri” adı verilen dijital defterde depolanan bir veri birimidir.
Bir NFT işlevi açısından kripto para birimlerine benzer bir yapıdadır; ancak kripto para birimlerinin aksine, karşılıklı olarak birbirinin yerine geçemez. Yani başka bir deyişle, değiştirilebilir değildir.
NFT Nasıl Oluşturulur ve Telifle İlişkisi Nedir?
NFT’ler, bir veri kümesinin benzersiz olduğunu doğrulayan bir dizi karakter kriptografik hash’in, ilişkili olduğu blok zincirdeki önceki kayıtlarına uygun olarak oluşturulabilir. Bu kriptografik işlem süreci, NFT sahipliğini izlemek için kullanılan benzersiz bir dijital imza sağlayarak, her dijital dosyanın kimlik doğrulamasını sağlar. Ancak NFT ile sahiplenilen dijital eserin nerede saklandığına işaret eden veri bağlantıları zaman içinde yok olabilir. Ayrıca, bir NFT’nin sahipliği, temsil ettiği dijital varlığa ait her türlü telif hakkının sahipliğini de beraberinde getirmez. Bir kişi, çalışmalarını temsil eden bir NFT’yi satabilirken, NFT’nin sahipliği değiştiğinde, alıcı telif hakkı ayrıcalıklarına sahip olmaz. Bu nedenle asıl sahibin aynı eserden daha fazla NFT oluşturmasına izin verilir. Bu anlamda, bir NFT telif hakkından ayrı bir sahiplik kanıtı olarak metalaştırılmış bir değerdir.
NTF Şimdiye Kadar Ne Tür Eserler İçin ve Hangi Mecralarda Kullanıldı?
Sanat eserlerinin NFT’lerini, imzalı eserlere benzetebiliriz. Bir NFT’nin benzersiz kimliği ve mülkiyeti, blok zinciri defteriyle doğrulanabilir. Bu nedenle özellikle dijital eserler için giderek artan bir hız ve çeşitlikte kullanılmaya başlamıştır. Çeşitli örnekleri bir araya getirelim.
Dijital Sanat
NFT’lerin benzersiz imzasını ve sahipliğini güvence altına alan blockchain teknolojisinin esnekliği ve yetenekleri nedeniyle dijital sanat, NFT’ler için doğal bir habitat haline geldi ve en yaygın şekilde kullanılıp kabul edilen topluluğu dijital sanatçılar oluşturdu.
Beeple olarak da bilinen sanatçı Mike Winkelmann’ın “Everydays – The First 5000 Days” adlı dijital sanat eseri 2021’de 69,3 milyon dolara satıldı. Bir Donald Trump figürünün önünden geçen hareketli yayaları gösteren 10 saniyelik bir videodan oluşan “Crossroad” adlı başka bir Beeple eseri, dijital sanat için çevrimiçi bir kripto para piyasası olan Nifty Gateway’de 6,6 milyon dolara satıldı.
Koleksiyon Serileri
NFT’ler, kart koleksiyonları gibi eserleri, dijital bir formatta temsil edebilir. Örneğin Şubat 2021’de, NBA Top Shot platformundaki bir LeBron James smaç kartının NFT’si 208.000 dolara satıldı.
Oyunlar
NFT’ler, bir oyunun herhangi bir bölümünde, oyun geliştiricisi yerine kullanıcı tarafından kontrol edilen özel bölgeler gibi oyun içi varlıkları temsil etmek için de kullanılabilir. Bu oyun içi varlıkların satışı ve pazarlaması için benzersiz bir fırsat sunar; çünkü NFT’ler, oyun içi varlıkların oyun geliştiricisinin izni ve yasal bürokrasi gereksinimi olmadan, üçüncü taraf pazarlarda alınıp satılmasına izin verir. Örneğin Axie Infinity, Şubat 2021’de tek bir satışla “dijital arazisinin tapuları için” 1.5 milyon dolarlık bir satış gerçekleştirdi.
Müzik
3 Mart 2021’de, rock grubu Kings of Leon ilk albümü bir NFT olarak yayınlamayı planladığını açıkladı, Aynı zamanda Amerikalı rapçi Lil Pump, özel bir NFT koleksiyonunu yayınlamak için NFT platformu Sweet ile ortaklık kurdu.
Sinema
Sinema endüstrisi, dosya çok büyük olan dijital filmleri daha küçük dosya boyutları için tasarlanmış blockchain teknolojisinde depolamanın teknik zorlukları nedeniyle, NFT’yi dijital sanat ya da müziğe kıyasla çok daha yavaş biçimde benimsiyor. 13 Mart 2021’de Adam Benzine’in Oscar adayı belgeseli Claude Lanzmann: Spectres of the Shoahi’ı NFT olarak Rarible platformu üzerinden müzayedeye koydu.
Aynı gün, Legendary Entertainment, Godzilla vs Kong filminin NFT koleksiyonunu yayınlayacağını duyurdu.
Spor Dalları
Sporcular da bu NFT patlamasından çeşitli şekillerde yararlanmaya başlıyor. Eylül 2019’da NBA oyuncusu Spencer Dinwiddie, kariyerini, teliflerini ve gelirlerini temsil eden sözleşmesini başkalarının da yatırım yapabilmesi için tokenize etti. Yani, bir nevi kendini bir şirket gibi konumlandırarak, varlıklarını halka arz etti diyebiliriz. Buna ek olarak, blockchain teknolojisi tabanlı bir şirket olan Dapper Labs, dijital klipleri için bir pazar yeri olan NBA Top Shot’ı oluşturmak için NBA ile işbirliği yaptı
Mart 2021’de profesyonel tenisçi Oleksandra Oliynykova, potansiyel NFT alıcılarına sağ kolunun bir kısmının ömür boyu haklarını sundu. Evet, yanlış duymadınız. Kulağa Cyberpunk evreninden fırlamış gibi geliyor değil mi?
Çevresel Endişeler
NFT satışlarını ve satın alımlarını içeren blok zinciri işlemlerini düzenlemek ve doğrulamak için gereken kanıt, devasa miktarda sera gazını açığa çıkaran çok büyük miktarda elektrik tüketiyor.Örneğin herkesin bildiği Nyan Cat’in NFT’si, Avrupa’da ikamet eden bir kişinin iki aylık elektrik kullanımına eşdeğer bir karbon ayak izi yarattı.
Bu oldukça ciddi bir tartışma ve regülasyon talebi doğurduğu için, bazı NFT pazarları, sürdürülebilir uygulamalara yönelik taahhütlerini duyurdu ve bazı durumlarda artık alıcılara ödeme sırasında karbon emisyonu dengeleme programlarına katkıda bulunma seçeneği sunacağını açıkladı. Bu konuda kayda değer bir iyileştirme görmeyen bazı NFT sanatçıları karbon emisyonu sebebiyle küresel ısınmayı hızlandırmak istemediklerini belirterek, NFT pazarlarından çekildiğini açıkladı
Şu anda “Proof of Stake” modeli gibi, kullanıcıların hesap defterini doğru tutmada pay sahibi olmasını sağlamak için, ağdaki kripto para birimi belirteçlerinden bazılarını dondurmalarını gerektiren ve sisteme aykırı hareket eden kullanıcıları token kaybıyla cezalandıran bazı regülasyon modelleri mevcut; ancak henüz yaygınlaşmış değil. Ancak bazı ekonomistler,
Proof of Stake kurgusundaki açıklar nedeniyle NFT azarların çöküş potansiyelini ve destabilizasyon tehditini ortaya koyan bazı açıklamalarda bulundu. Dolayısı ile bu durum oldukça tartışmalı ve yakın gelecekte genel bir çözüm sağlayacak herhangi bir model, henüz ufukta görünmüyor.
